Zowel graffiti als street art gebruikt de spuitbus als voornaamste medium en de stadsmuren als voornaamste canvas. Voor veel voorbijgangers kunnen deze vormen van expressie er dan ook hetzelfde uitzien in het stedelijke landschap. Uiteraard zijn er vele overeenkomsten, maar graffiti en street art zijn toch echt twee verschillende kunstvormen. Met dit artikel proberen we kennis over te brengen met betrekking tot deze twee kunstvormen, van hun oorsprong tot de grote overeenkomsten en verschillen. Door deze eigenschappen te duiden, hopen we je te inspireren om met een frisse blik naar graffiti en street art te kijken, zowel op straat als in instituten - zoals bijvoorbeeld onze openingstentoonstelling Citaat van de straat.
Voordat we beginnen, is het belangrijk om te vermelden dat er een uitgebreide discussie gaande is over de beste manier om graffiti en street art te definiëren. Al enige tijd is dit een beladen onderwerp onder kunstenaars, academici, critici en kunstliefhebbers. Met dit in ons achterhoofd, alsook het feit dat we refereren aan wereldwijde scenes die dagelijks in ontwikkeling zijn, is het niet mogelijk om beide termen onomstotelijk te definiëren. Om toch zo accuraat mogelijk te zijn, hebben we informatie verwerkt die gebaseerd is op het gebruik van de meeste kunstenaars, onderkend door belangrijke experts uit het veld.
Hoewel graffiti een eeuwenoude term is, ontstond de hedendaagse graffiti in het Philadelphia van 1967; een creatief tijdverdrijf gebaseerd op het herhaaldelijk schrijven van een naam in de publieke ruimte, met bekendheid als doel. De street art-beweging kwam tot leven in de mid-jaren ‘70, als direct gevolg van de graffiti-flow [1] [2]. Deze ontwikkeling vond plaats vanwege het najagen van toegankelijke boodschappen en vormen door kunstenaars, in combinatie met de revival van een aantal technieken. Denk hierbij aan stencils voor spuitbusverf en papieren paste-ups (posters) [3]. Meer informatie over de geschiedenis van deze bewegingen kan je vinden in onze serie tijdslijnartikelen over de jaren ‘60 en ‘70, de jaren ‘80 en ‘90, en de jaren ‘00 en ‘10.
Graffitischrijvers en street artists belichamen de ‘do-it-yourself’-mentaliteit tot en met. Dit doen ze door hun plekje in de stad anoniem en zonder enige behoefte aan voorafgaande toestemming op te eisen [4][5]. Deze subculturen zijn, als onderdeel van hun rebelse roots, geaard in een anti-autoritair, anti-commercieel en onafhankelijk discours. Met name in het geval van graffiti is de mate van illegaliteit net zo belangrijk als de esthetische compositie zelf [1][2]. De samenwerking binnen graffiticrews voor, tijdens en na illegale interventies is cruciaal voor hun succes.
In tegenstelling tot andere kunstvormen zijn graffiti en street uit ontstaan buiten de gevestigde kunstwereld en negeren ze academische theorie. Opvallend genoeg hebben deze bewegingen door kunst naar de publieke ruimte te brengen de structuren en grenzen van de kunstwereld verlegd [6].Â
Anonimiteit is een grote factor binnen zowel graffiti als street art
Foto: Candice Seplow
Gedurende het ontwerpen van een illegale of zelf geautoriseerde piece ervaren zowel graffitischrijvers als street artists volledige vrijheid qua inhoud. Dat biedt ruimte voor gewaagde beelden of boodschappen. Graffiti en street art zijn niet beperkt door de wet of de smaak van autoriteiten als geldschieters, huiseigenaren of de staat [7]. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld muren die met toestemming zijn gerealiseerd, waarbij een inhoudelijk akkoord altijd is vereist [8].
De straten, bevolkt door mensen, auto’s, reclame, openbare wegbewijzering en veel meer, zijn beslist geen blank canvas. Voor spontane graffiti en street art pieces zijn de vormen en betekenissen van de locatie werkmateriaal. Kunstenaars zoeken bij het uitkiezen van een locatie naar een balans tussen zichtbaarheid, duurzaamheid en risico. Tegelijkertijd wordt de uiteindelijke betekenis van het werk sterk beïnvloed door elementen die al aanwezig waren op de locatie in kwestie [8].
Street art verkent deze verbinding met de context vaak nog verder, middels locatiespecifiek werk. Toch is niet alle street art op dezelfde manier locatiegebonden, er zijn verschillende gradaties hiervan. Sommige werken zijn op maat gemaakt voor een locatie - zoals bijvoorbeeld werk van Banksy of Street Art Frankey - terwijl andere werken - zoals posters - overal op straat geplaatst kunnen worden [7].
Een van de vele interventies van Street Art Frankey in de straten van Amsterdam
Het plaatsen van illegale interventies is bijzonder tijdsgevoelig. Kunstenaars creëren onder stevige tijdsdruk en met een flinke dosis adrenaline. Eenmaal voltooid worden graffiti en street art direct beïnvloed door tijd, aangezien de werken aan hun lot worden overgelaten. Afhankelijk van de locatie kan een werk binnen enkele dagen worden verwijderd door de autoriteiten of worden overgeschilderd door andere kunstenaars. Aan de andere kant kan een werk ook jaren blijven staan en enorme veranderingen eromheen meemaken, wat weer van invloed kan zijn op de betekenis [8].
Om hun tijdelijke praktijken vast te leggen maken vele graffitischrijvers en street artists - al dan niet anoniem - volop gebruik van social media. Ze dragen hiermee actief bij aan het wereldwijde webmuseum [6]. Via deze platformen kunnen werken die op afgelegen locaties zijn gemaakt binnen een paar uur duizenden kijkers bereiken. Social media is een machtig wapen om graffiti en street art te verspreiden onder een enorm wereldwijd publiek. Dit draagt bij aan de interesse in en waarde van deze kunstvormen. Graffiti en street art zijn in vergelijking met hun tijdgenoten in de moderne kunst ontegenzeggelijk minder afhankelijk van poortwachters binnen de kunstwereld om roem te vergaren [9].
Vanwege onder meer de vluchtige en illegale aard van graffiti en street art wordt hun culturele waarde nog niet breed erkend. Veel autoriteiten en stadsbewoners zijn geneigd deze praktijken te framen als vandalisme, een conceptie die begrepen kan worden aan de hand van Broken Windows-discussie. Deze theorie, in 1982 geïntroduceerd door de criminoloog George Kelling en de conservatieve academicus James Wilson, stelt dat omgevingen die al ‘bevuild’ zijn meer vuil aantrekken. Met andere woorden, deze theorie suggereert dat stedelijke wanorde en criminele activiteiten verband houden met graffiti - wat sommigen ook kunnen interpreteren als street art -, iets dat tot en met de dag van vandaag leidt tot een negatieve perceptie van deze praktijken.Â
Ondanks dat werk van graffiti- en street artists al sinds de jaren ‘70 is tentoongesteld in allerlei internationale galerieën en musea, is de legitimering ook binnen de kunstwereld niet algemeen erkend. Voor sommige leden van de traditionele kunstwereld vormen de ‘lowbrow’-aspecten van deze kunstvormen een obstakel [11]. Dit is overigens totaal geen issue voor de wat meer ‘puriteinse’ graffitischrijvers en street artists die geen enkele ambitie hebben om de musea en galerieën van de wereld te bereiken - zij omschrijven kunstenaars die dat wel hebben als ‘sellouts’ [12].
Piece van Lush met de boodschap ‘Graffiti for sale! Street cred not included’
Foto: Mercyful Fate
Een noemenswaardig verschil tussen graffiti en street art zien we terug in het voorbereidingsproces van de kunstenaars. Graffitischrijvers maken hun werk ‘live’ op straat, terwijl sommige street artists - met name poster, stencil en sticker artists - hun werk in de studio creëren. Zij besteden veel meer tijd aan het voorbereiden van hun interventies, dan aan het daadwerkelijke achterlaten van hun werk op straat. Deze daad is gescheiden van de creatie van het werk [1].
Naast dat street art meestal wordt uitgevoerd op straat, laat het zich ook inspireren door de straat [13]. Vaak is er een directe verbintenis tussen street art en de postmoderne stad, alsook specifieke locaties, gezien het feit dat street artists en hun werk vaak de dialoog aangaan met het stedelijke materiaal en symbolische aspecten [6]. In het verlengde daarvan worden street art-interventies vaak geplaatst op emotionele plekken waar locals zich sterk mee verbonden voelen [1].
Hoewel graffiti ook op straat wordt achtergelaten, is het meer bedoeld als een gecodeerde dialoog tussen leden van de scene. In plaats van op zoek te gaan naar emotioneel geladen plekken, kiezen graffitischrijvers plekken uit op basis van de regels van de subcultuur, waar geldt dat een tag of piece op een moeilijk te bereiken plek bijdraagt aan je reputatie. Vandaar dat graffitischrijvers ook graag treinen, metro’s en de bijbehorende tunnels painten, plekken die waarschijnlijk alleen andere schrijvers zullen opvallen en/of bereiken.
Metrotunnel in New York met graffiti
Â
Volgens Will Gompertz, redacteur Kunst bij de BBC, is de populariteit van street art gekoppeld aan het feit dat het op originele wijze hedendaagse issues - vaak politiek - behandelt. Dat kan omdat onafhankelijke street art, in tegenstelling tot ‘hoogwaardige’ hedendaagse kunst, niks te verliezen heeft op de kunstmarkt. De populariteit van street art is naast de inhoud ook een reflectie van het brede scala aan media, zoals posters, stencils, stickers, installaties en zelfs beeldhouwwerken [14].Â
Graffiti, ongeacht of het rauw is achtergelaten of veelkleurig is uitgewerkt, gaat in tegenstelling tot street art meer over het stileren en verfraaien van de schrijversnaam - zonder enige behoefte aan een diepere boodschap of achterliggende gedachte. Dit onderwerp is ook besproken tijdens ons recente panelgesprek Kroonjuwelen Revisited.Â
De meeste street art gebruikt figuratieve elementen die ook makkelijk begrepen kunnen worden door mensen zonder enige (kunstzinnige) opleiding. Hierdoor wordt street art gezien als een ‘ordinaire’ kunstvorm door de traditionele kunstwereld; het communiceert leesbare boodschappen aan een algemeen publiek, niet verbonden aan (sub)culturele codes, wat wel het geval is bij hedendaagse kunst, en graffiti [14][15].Â
Â
Graffiti behoeft geen interactie met het publiek op straat en raakt zelden de massa. Het functioneert als een interne code, een geheime taal, gericht op de insiders van de graffitiscene, waaronder schrijvers, crews en volgers. Het gros van de graffiti is niet bedoeld om gelezen te worden door de massa, die het daarom niet kan interpreteren en begrijpen. Dit in tegenstelling tot street art, wat werkt als een ‘open community’. Hierdoor kan het algemene publiek de voorkeur geven aan street art ten opzichte van graffiti. Iets dat de meeste graffitischrijvers overigens weinig doet [1].
Een voorbijganger fotografeert werk van Telmo Miel naast ons museum, omringd door graffiti
Foto: Rink Hof
Â
In het speelveld van de street art wordt interactie met andere interventies op straat niet per se gezien als iets negatiefs. Veel street artists beschouwen de mogelijkheid dat iemand hun werk beschildert, vernietigt of zelfs uitbreidt als onderdeel van de schoonheid van de kunstvorm. Bovendien bestaat er een recente non-destructieve participatie die enorm groeit in populariteit: veel street art laat bewust ruimte over om mensen de kans te geven om voor fotodoeleinden te poseren naast het werk [7].
Binnen de graffiti bestaan er strenge (ongeschreven) regels over wie er wel en niet graffitiwerk mag aanpassen. Er bestaat een hiërarchie onder graffitischrijvers die gerespecteerd dient te worden. Zo mag bijvoorbeeld een ‘toy’ (een beginnende graffitischrijver) niet over het werk van een ‘king’ (een gerenommeerde graffitischrijver met jaren ervaring) heengaan.Â
In hun kern zijn graffiti en street art zeer vergelijkbaar. Beide bewegingen delen dezelfde rebelse roots en onafhankelijk discours, wat zich vertaalt naar de publieke ruimte. Ook hun relatie met de kunstwereld en social media zijn vergelijkbaar. Toch is het grootste verschil sinds het ontstaan van deze kunstvormen onveranderd gebleven: graffiti communiceert met de insiders van de beweging, terwijl street art er voor alles en iedereen is. Deze kenmerken werken op verschillende wijzen door, van de regels in de bewegingen tot de vormen van de kunstwerken.
Hoewel graffiti en street art zich constant ontwikkelen, is het waarschijnlijk dat hun kernwaarden behouden blijven, terwijl ook de polariteiten over het terminologiegebruik zullen blijven bestaan. STRAAT onderkent en omarmt deze context als onderdeel van de identiteit van de bewegingen, en streeft ernaar ons publiek zo goed mogelijk op de hoogte te houden van de laatste ontwikkelingen in deze wereldwijde scenes. Ook jouw input hierin wordt enorm gewaardeerd, dus mocht je enige opmerkingen of vragen hebben over onze eerdere of toekomstige artikelen, stuur ons dan een email.
---
Tekst: Giovanna Di Giacomo
Thumbnail- en bannerfoto: werk van Cranio
Vertaling: Alex Pope
---
Referenties
Â
[1] Lewisohn, C. (2008). Street Art: The Graffiti Revolution. Londen: TATE.
[2] Schacter, R. (2016). Street art is a period, PERIOD. Or the Emergence of Intermural Art. Via: https://hyperallergic.com/310616/street-art-is-a-period-period-or-the-emergence-of-intermural-art/
[3] Maric, B. (2017). What is street art and how can we define it? Via: http://www.widewalls.ch/defining-street-art/
[4] Schacter, R. (2013). The World Atlas of Street Art and Graffiti. Londen: Aurum Press.
[5] MacDowall, L. (2014). Graffiti, Street Art and Theories of Stigmergy. The Uses of Art in Public Space.
[6] Irvine, M. (2012). The Work on the Street: Street Art and Visual Culture. Londen & New York: Berg.
[7] Blanche, U. (2015). Street Art and related terms – discussion and attempt of a definition. Lissabon: SAUC - Journal V1 - N1.
[8] Abarca, J. (2016). From street art to murals: what have we lost? Lissabon: SAUC - Journal V2 - N2
[9] Courier (2014). Street art and its transformation from subculture to the mass. Via: http://www.courierpaper.com/cover-story/street-art-business/
[10] Kelling, G. & Coles, C. (1982). Broken Windows: The police and neighborhood safety. New Jersey: The Atlantic.
[11] Shapiro, R. & Heinich, N. (2013). When is there Artification? Contemporary Aesthetics. Special Volume 4, online.
[12] Pope, A. (2011). De ‘verkunsting’ van graffiti: van de metro naar het museum. Amsterdam: Universiteit van Amsterdam.
[13] Yip, E. W. (2010). What is street art? Vandalism, graffiti or public art – Part I. Via: http://artradarjournal.com/2010/01/21/what-is-street-art-vandalism-graffiti-or-public-art-part-i/
[14] Gompertz, W. (2012). What Are You Looking At? 150 Years of Modern Art in the Blink of an Eye. Londen: Penguin Books.
[15] McAuliffe, C. (2012). Graffiti or street art? Negotiating the moral geographies of the creative city. Michigan: Journal of Urban Affairs, 34(2), 189-206.
Tickets
