Dit gesprek staat aan de hand van de documentaire stil bij de geboorte van punk graffiti in Nederland, de Amerikaanse invloeden tot en met de verschijning van Kroonjuwelen, en hoe de scene zich sindsdien ontwikkeld heeft. In dit artikel geven we een korte samenvatting van wat er besproken is tijdens deze memorabele avond. Je kan ons gesprek en de volledige documentaire terugkijken. Het panelgesprek blijft permanent op ons YouTube-kanaal staan, maar de docu is slechts tot en met 18 maart te zien, dus wees er snel bij als je ‘m (opnieuw) wil checken en abonneer je op ons YouTube-kanaal om op de hoogte te blijven van onze toekomstige sessions en meer.
Het idee om Kroonjuwelen te produceren ontstond tijdens ‘Mokum Masters’, een reünie van ‘Old School Amsterdam Graffiti Kings’ op 24 april 2004. Tijdens ons panelgesprek vertelde Bok dat zijn originele plan was om het evenement in een video van 3 minuten vast te leggen. Uiteindelijk, met dank aan de vele positieve reacties van de kunstenaars, werd dit de legendarische documentaire Kroonjuwelen van 76 minuten. Kroonjuwelen richt zich op de vorsten van de Nederlandse graffiti, waar de meest gerenommeerde artiesten als ‘kings’ en ‘queens’ worden gezien.
Mokum Masters in 2004 - de plek waar Kroonjuwelen ontstaan
Hoewel Mokum Masters met name bestond uit graffiti geïnspireerd op de ‘Amerikaanse schrijfstijl’, ontwikkelde graffiti in Nederland zich vanuit de punk-beweging. Ozon gaf een toelichting op de bruisende context die deze ontwikkeling in gang zette. Eind jaren ‘70 was er weinig jeugdcultuur overgebleven in Amsterdam. Geïnspireerd door de Provo’s en de Hippies begonnen Ozon en andere punks verlaten gebouwen te kraken om deze om te toveren in ‘culturele paradijzen’, waar in volledige vrijheid en zelfvoorziening muziek en kunst kon worden gemaakt.
Â
Als onderdeel van deze tegendraadse manier van denken begonnen jongeren hun gedachten uit te drukken op muren. Gallerie Anus, opgericht in 1979 door Diana Ozon en Hugo Kaagman, en de vele fanzines die het produceerde speelden een belangrijke rol in dit proces. Dr. Rat, godfather van de Nederlandse graffiti, was ook van immens belang voor de ontwikkeling van de scene. Een aantal unieke shots waarin hij zijn kunst produceert en bespreekt zijn te zien in Kroonjuwelen. Ozon deelde ook vele mooie verhalen over deze bloeiperiode tijdens ons panelgesprek.Â
Diana Ozon bij ANUS Gallery in de jaren tachtig
ZAP bedacht zijn iconische tag in 1983, hetzelfde jaar dat gallerist Yaki Kornblit werk van New Yorkse graffitilegendes in Amsterdam tentoonstelde. ZAP behoorde tot de uitverkorenen die Kornblits eerste tentoonstellingen mochten bijwonen. De Nederlandse old-school schrijver vertelde dat dit bezoek van enorme invloed was op de evolutie van zijn tag, die de omslag maakte van harde punklijnen naar de vloeiende Amerikaanse stijl van schrijven. Ook het iconische boek Subway Art van Martha Cooper en Henry Chalfant was een grote factor in de verspreiding van de Amerikaanse invloeden.
Ineens werd de Amsterdamse graffiti veel kleurrijker en speelser. ZAP, die bekend stond als de ‘tram king’, maakte er een sport van om in zijn nieuwe stijl op vrijwel elke tram van Amsterdam zijn naam achter te laten. Daarnaast haalde hij veel plezier uit het painten van metro’s en de bijbehorende tunnels. In Kroonjuwelen geeft ZAP ons een tour van deze tunnels in een aantal iconische scènes die een zeer belangrijk onderdeel van de graffiticultuur onthullen. Door bij STRAAT opnieuw stil te staan bij Kroonjuwelen, haalden Bok en ZAP ook mooie herinneringen op over een aantal tot dan toe onbekende verhalen over de opnames van deze scènes.
Yaki Kornblit en graffitifotograaf Henry Chalfant
Hoewel een aantal kenmerken van street art, zoals het gebruik van ‘characters’ en stencils, al in de jaren ‘70 op de Nederlandse muren te zien waren, werden deze uitdrukkingen destijds vooral gezien als graffiti. Er was geen duidelijk onderscheid tussen graffiti en street art, en een van de eerste en grootste Nederlandse graffiticrews heette zelfs United Street Artists.Â
Gevraagd naar hun kijk op de verschillen tussen graffiti en street art, gaven onze panelleden aan dat graffiti met name over gestileerde letters gaat. ZAP liet weten dat hoewel er misschien wel een poppetje naast een pieceje stond, deze beelden lang niet zo divers waren als de huidige street art scene. Ozon wees er ook op dat street art voor haar gaat over muurschilderingen die met toestemming zijn gemaakt, net als een aantal houten schuttingen die Hugo Kaagman in de jaren ‘80 beschilderde. Bok concludeerde dat street art meer een professionele specialiteit is, terwijl graffiti ‘simpelweg’ het overal achterlaten van je naam behelst.
Een piece van de United Street Artists crew, omringd door tags van vele andere schrijvers
Tijdens ons panelgesprek werd er door de kunstenaars en producent ook stilgestaan bij de huidige graff scene. Ze zien allen een grote evolutie, deels mogelijk gemaakt door de toegankelijkheid van materiaal, zoals kwalitatief hoogstaande spuitbussen en caps. Ook de oppervlakten en platformen die de kunstenaars gebruiken hebben een enorme ontwikkeling gekend. Zo gaf Diana aan dat ze dol is op allerlei verschillende tags rond één spot, die zo een ‘Gesamtkunstwerk’ maken. Bok wees ook op de rol van social media in de huidige scene, een platform dat steeds meer onlosmakelijk met het werk verbonden raakt.
Om het gesprek af te ronden, vertelden Bok, Ozon en ZAP over hun huidige projecten en hoe graffiti en kunst in het algemeen nog steeds onderdeel zijn van hun levens. STRAAT wil ze graag nogmaals bedanken voor hun geweldige contributie aan deze session en wenst ze niets dan het allerbeste voor de toekomst.
---
Tekst: Giovanna Di Giacomo
Thumbnail foto’s: Tim Stet
Vertaling: Alex Pope
Tickets
